جلسة صبحگاهي هر روز بعد از صبحانه با جمع شدن همة مقيمان و استفهاي مركز تشكيل مي شود. مدت جلسه كوتاه (45-30 دقيقه) است و توسط مقيمان اداره مي شود. هدف كلي جلسة صبحگاهي آغاز نمودن فعاليت روزانه به روش مثبت است. با اين حال، اهداف خاص اين جلسه برانگيختن افراد براي قبول فعاليتهاي روزانه با نگرش مثبت و تغيير تصاوير اجتماعي منفي به روش طنز و تقويت آگاهي از برنامه بصورت خانواده يا اجتماع است. اين اهداف با ديدگاه TC به مراجع و نقش اجتماع در فرآيند بهبودي ارتباط دارد و آنها را نشان مي دهد. هر چند جلسة صبحگاهي يك رويداد معمولي است و افراد را دور هم جمعمي كند تا در فعاليتهاي شاد شركت كنند، اما آن به چند دليل براي مصرف كنندگان مواد اهميت ويژه اي دارد. مرسوم است كه افراد معمولاً روز خود را با شوق يا تلاش شروع كنند (مثل موزيك، نرمش يادويدن آهسته). از طرف ديگر، مقيمان TC هر گز با امور منظم يك روز عادي انطباق نيافته يا ان راياد نگرفته اند. از لحاظ شخصيتي آنها مرد شب هستند، كه سبك زندگي درگير با مواد آنها باعث يك سيكل مختل 24 ساعته خواب و بيداري شده است. حتي قبل از مصرف مواد، برخي مقيمان سوابق مدرسه گريزي يا زندگي درخانه هايي را داشته اند كه تربيت آنها طبق يك برنامة منظم كه از صبح شروع شود را نداشته اند. دير بيدار شدن، خستگي يا نداشتن هدف در زندگي، نگرش هاي عيب جويانه و بي تفاوتي آنها را نسبت به برنامه آشكار مي كند. براي بسياري از مقيمان، تنها فعاليت مطرح روزانه، معمولاً جستجوي مواد بوده است.
از لحاظ رواني، مصرف كنندگان مواد تمايل دارند كه روز را با علائم مختلف و عواطف منفي (مثل ترس يا اضطراب، افسردگي شديد، بدخلقي، تحريك پذيري، خصومت) شروع كنند كه ممكن است با اثرات مواد ربط داشته باشد و يا با خواسته هاي رنج آور زندگي منظم مربوط باشد. اگر اينها زود برطرف نشود اين واكنشها به تمام رفتارها و نگرشها در طي روز سرايت مي كند. بنابراين، جلسة صبحگاهي يك مداخله جمعي طراحي شده براي مواجهه با اين ويژگي هاست. جلسة صبحگاهي فرمولي براي آموزشكل اجتماع ارائه مي كند، به اين مفهوم «عمل كن انگار كه» براي اينكه آنها بطور مثبتي عمل كنند، براي فعاليت هاي روزانه برانگيخته و نسبت به آينده خوش بين باشند.
روش
اهداف جلسه صبگاهي،از طريق مجموعه اي از فعاليت هاي طراحي شده بدست مي آيد كه بصورت يك جلسه ساخت دار منفرد تركيب شده است و توسط خود مقيمان اداره و اجراء مي شود. اكثر اين فعاليتها شامل خواندن فلسفة درمان، بحث مختصري در مورد يك پند مفيد، گزارش آب و هوا، خواندن طالع بيني، خواندن آواز و ارائة يك عبارت براي روز، شوخي، پاداشهاي خاص،اشعار و فعاليت هاي ديگر است. همراه با ساير جلسات (و گروه ها) بكارگيري مؤثر جلسة صبحگاهي در برگيرندة سه گام است: آماده سازي، ارائه و پيگيري.
آماده سازي، مهمترين قسمت يك جلسة صبحگاهي موفق است. جلسة صبح توسط گروهي از مقيمان كه استف به آنها كمك مي كند طراحي و اجراء مي شود. استف (مشاورين ابتدايي) تقويم يا برنامه اي از جلسات صبح قبلي گردآوري مي كند و مشخص مي سازد كه كدام گروه از مقيمان هر يك از جلسات صبح را هدايت كند. اساساً اين گروهها ممكن است، ساكنين يك خوابگاه يا گروههاي كاري (مثلاً آشپزخانه يا نظافت) باشد. به گروهها حداقل يك هفته وقت داده مي شود كه محتواي جلسه را تهيه كنند.
گروه يك هماهنگ كننده دارد كه تمرينها را تسهيل مي كند، مثل رئيس تشريفات خدمت مي كند و در ارتباط با استف است. هميشه فعاليتي وجود دارد كه هر يك از مقيمان گروه بتواند آن ارائه دهد. حتي اگر مقيمان نتوانند آواز بخوانند، شعر ارائه كنند يا گزارش آب و هوا را بدهند، اما مي توانند بخشي از رويدادهاي اخير را بخوانند يا بصورت ساده آنها را ارائه كنند. بنابراين، اگرچه مقيمان براي مشاركت هرگز تحت فشار قرار نمي گيرند، اما آنها هميشه تشويق مي شوند تا فعاليتي را كه مي توانند انجام دهند را مشخص كنند. در نهايت، كل محتواي لازم براي جلسه بايد قبلاً تهيه شده باشد.
ارائه جلسه صبحگاهی
همة مقيمان و كارمندان بعد از صبحانه در حدود ساعت 8:30 در فضاي مناسبي در مركز دور هم جمع مي شوند. جلسه در حالي كه همه نشسته اند شروع مي شود،مقيم هماهنگ كننده مي ايستد و مثل رئيس تشريفات عمل مي كند و جلسه را با گفتن «صبح بخير خانواده» با صداي بلند آغاز مي كند. اعضاء جواب دسته جمعي مي دهند و بعد هر يك از فعاليت هاي اصلي جلسه صبح توسط يك يا چند مقيم ارائهمي شود. يك توالي مدون و مرسوم از فعاليت هاي جلسة صبحگاهي شامل موارد زير است: فلسفه برنامه، پند و گفتاري براي روز، يك رنگ مورد علاقه، يك فرد مورد علاقه، و خواندن جدول برنامه، گزارش آب و هوا، آواز خواندن، و نوآوري هاي خاص. جدول 2-14 عناصر اصلي جلسه صبح را خلاصه مي كند.
معمولاً، مشاركت استف در جلسه صبح محدود به كمك در جهت آماده كردن و شركت دادن مقيمان است (مثل يك شنونده). براي مثال، استف محتوا (جوكها و اشعار) را مرور مي كند و در تمرين ها براي نظارت بر سليقه ها و ارزشهاي كمدي شركت مي كند. ممكن است استف آغازگر يك بازي خنده دار باشد يا از طرف مقيمان مجري دعوت شود تا بطور فعالانه در ارائة بازي شركت كند. با اين حال، جلسة صبحگاهي جولانگاه مقيمان است كه نبايد بطور مستقيم از اطلاعات استف يا حضور وي تأثير پذيرد. خود استفها مي توانند برخي جلسات صبح را هدايت كنند. آنها اين جلسات را به كل خانواده بمنظور الگوسازي، از بين بردن تصاوير منفي و آموزش مقيمان يا استفهاي بي تجربه، ارائه مي كنند. علاوه بر اين، گروه استفها ممكن است جلسة صبح را در ضمن جلسات صحرايي خاص يا جلسات آموزشي ارائه كنند تا روش اجتماع و موقعيت نقش سرمشقي خود را در TC تأييد كنند
عناصر یک جلسه صبحگاهی
فلسفه برنامه
با فلسفه برنامه جلسه صبح شروع و پايان مي پذيرد. فلسفه برنامه توسط يكي از اعضاء خواندهمي شود. فلسفه برنامه تفسير نمي شود اما با احساس خوانده مي شود. خواندن فلسفه برنامه در جلسه صبح همانند يك مكانيزم پيوند دهنده، وسيله اي براي تأييد دوبارة ارزش تلاش جمعي بسوي بهبودي و تغيير زندگي است.
پند روز
يك سخن معروف (مثل، بهترين كار، داشتن صداقت است) همراه با توضيح مختصري است كهدرك فردي مقيم از آن سخن را نشان مي دهد. بنابراين، تفاوتهاي فردي در فهم سخن نبايد مانع استفاده، بحث يا نفي و انكار شود.
طالع بینی
از يك كتاب يا روزنامه تهيه مي شود. يكي از مقيمان روز تولد مقيمان ديگر را اعلام مي كند و علايم مناسب طالع بيني مناسب را براي آنها مشخص مي كند و مي خواند. معمولاً سبك سري و احساسات معنوي تحريك مي شود و اين باعث تأييد مجدد فرآيند بهبودي مي شود. محتواي طالع بيني معمولاً مثبت است و اغلب شامل خردمنديهاي ساده يا تشويق شاخص هايي است كه به آساني توسط اين مقيمان پذيرفته مي شود. تركيب طنز و اعتقاد در بوجود آوردن يك ديد مثبت و اميدوار كننده به زندگي كمك مي كند.
گزارش آب و هوا
يك گزارش مختصر كه معمولاً از روزنامه تهيه مي شود. استفادة مفيد و عملي اين گزارش براي كساني است كه مي خواهند مركز را ترك كنند و بايد لباس مناسب بپوشند. اين گزارش يك يادداشت ساده و بي خطر از «واقعيت» زندگي خارج از مركز است.
آواز خواندن
مقيمان حاضر آواز مي خوانند و گاهي اين سرودخواني با موزيك همراه است. مقيمان آزاد هستند كه در هنگام خواندن آواز بشكن يا دست بزنند.
مسخره بازي و اداء و اطوار
شامل اشعار، لطيفه ها، دلقك بازي يا پاداشهاي خنده دار است (مثل بدترين لباس، بزرگترين نقطة ضعف، خوشبخت ترين مقيم). موضوع اداهاي گوناگون، خنده دار، سرگرم كننده و داراي نيت خوب است و هيچگونه انتقاد جديدر آن وجود ندارد.
پيگيري جلسه صبحگاهي
هر جلسة صبح بطور مختصر توسط استف بصورت غيررسمي يا اگر نياز باشد بصورت رسمي در جلسات استفها مورد ارزيابي قرار مي گيرد. مبناي سنجس مشاهده و برداشتهاي استفها از كساني است كه در جلسه حضور داشتند (يعني مقيم هماهنگ كننده، انتظامات و ديگر مقيمان). برخي نكات كليدي در پيروي از چارچوب اساسي، سطح مشاركت يا برنامه ريزي و مناسب بودن محتوا در رابطه با اهداف جلسه مورد بررسي قرار مي گيرد. با اين حال، از نقطه نظر باليني، توانايي كلي، نگرشها و تأثير ارائه كنندگان و شنوندگان حايز اهميت است. تفاوتهاي فردي در سطح مشاركت ميان ارائه كنندگان و شنوندگان نمايانگر حد پيوندجويي با اجتماع است. نكتة قابل توجه اينكه، بهبود يافتن در مهارت ارائة محتوا و ادارة جلسه يك شاخص مهم پيشرفت باليني است. بنابراين، پيگيري اطلاعات مي تواند مشكلات ابتدايي را در خانه (مركز) شناسايي كند و تيم درمان را براي تدوين طرح درمان براي مقيم هدايت كند.
ملاحظات باليني جلسه صبحگاهي
محتوا و چارچوب جلسة صبحگاهی كاملاً مثبت است و بطور قابل توجهي همة موضوعات را از ماهيت جدي بودن خارج مي كند. اين موضوعات جدي در گروهها و جلسات ديگر مورد بررسي قرار مي گيرند. منطق تأكيد مثبت روي جلسه صبحگاهي شامل چند ملاحظة باليني است كه ديدگاه TC را نشان مي دهد. انتقاد يا منفي بافي در مورد ديگران، حل مشكل و «اخبار بد» در آغاز روز مي تواند هر كسي را و بويژه مصرف كنندگان مواد را كه نمي توانند هيجاناتشان را بخوبي كنترل كنند، دچار يأس و سستي كند. اين «واقعيتهاي» ناخوشايند زندگي روزمره از طريق برون ريزي (مثل مصرف مواد، جنايت، سوء استفادة جنسي از خود و ديگران) و يا درون ريزي (مثل بي تفاوتي، بي انگيزشي، علائم عاطفي، خواب زياد، شكايات جسماني) اجتناب شده است. هر چند مشكلات قانوني، بين فردي يا اجتماعي وجود دارد، اما اين مشكلات نبايد در آغاز روز و فوراً مطرح شود. اجازه دادن به مقيمان براي تخليه احساسات منفي يا اضطراب، اولين كار در جلسة صبح است كه مي تواند تحمل پايين نسبت به هر نوع ناراحتي را تقويت كند. برعكس، آموزش مقيمان جهت منتظر وقت و مكان مناسب ماندن براي ابراز احساسات و حل مشكلات، تحمل آنها را افزايش مي دهد و آنها را متوجه و متمركز بر مسائل روزمره مي كند. گاهي يك بحران آشكار را بايد در جلسة صبحگاهي مورد شناسائي و بررسي قرار داد (مثل بيماري يا مرگ يكي از مقيمان يا استفها).
با اين حال، اين رويدادها معمولاً نادر است و نياز است تا بررسي شود كه آيا مي توان منتظر شد تا مسأله را در جلسات ديگر مورد بحث قرار داد يا خير. مشكلات و دردهاي مطرح شده در صبح مي تواند انگيزش و عملكرد را در محيط كار يا مدرسه، بويژه براي آنهايي كه از خانواده هاي بدكنشي مي آيند كه با آشفتگي از خواب برمي خيزند و بدرفتاري خانوادگي در ميان آنها شايع است كاهش دهد. خانواده هاي سالم مي توانند مسائل و مشكلات خود را به يك وقت مناسب موكول كنند؛ آنها با هم در ارتباط باقي مي مانند و روز را بدون بي ثباتي ناشي از تنش طي مي كنند. بنابراين، جلسة صبحگاهي مثبت يك تجربة اصلاح كننده را از طريق نقشهاي مثبت رفتار خانوادگي ارائه مي كند.
جلسة صبحگاهي همچنين به مقيمان آموزش مي دهد تا تحريك زياده از حد را با هدف رشد ثبات در رفتار مسئولانه، تعديل كنند. همة آدمها روز را با احساسات مثبت يا منفي شروع مي كنند كه اگر از عهدة آن برنياند، باعث مختل شدن نظم روزانه و وظايف مي شود. اكثر مردم ياد مي گيرند تا اين تضادهاي احساسي را بدون بي ثباتي در نظم روزانه و وظايف تجربه كنند. تأكيد مثبت جلسه صبحگاهي برنامه ريزي شده است تا با احساسات بدخلقي مقابله كند. با اين حال، شوخي و هيجان جلسة صبحگاهي مي تواند شدت رابطة عاطفي ميان مقيمان را تحكيم كند و برگشت آنها به امور روزمره را مشكل تر كند. در ميان مصرف كنندگان مواد، شدت احساسات معمولاً بخاطر جستجوي تحريك بيشتر و در نهايت جستجوي احساس يا رفتار عياشي، مصرف مواد، يا بدرفتاري جنسي، تسريع شده است. بنابراين، مقيمان بايد ياد بگيرند كه چگونه نوسانات احساسي را بدون تسليم شدن (فروپاشيدگي) يا استفاده از رفتاري افراطي، كنترل كنند. اينكه آنها شدت احساسات مثبت يا منفي خود را كنترل مي كنند، يك شاخص مهم باليني رشد فردي است. عالي ماندن (در سطح بالا بودن) در جلسة صبحگاهي در مقابل احساسات تحريك شده براي درگير شدن در تكاليف روزمره، يك محتواي باليني خوب براي گروه ها و يا جلسات مشاوره است.
مؤلف: جرج دی لئون ، مترجم: دکتر علی اکبر ابراهیمی