اهداف معمول برنامهی خانواده در مرکز اجتماع درمان مدار عبارتند از:
1. آشنا کردن خانوادههای جدید با برنامه اجتماع درمانمدار
2. فراهم کردن حمایت و مداخله در دسترس برای خانوادههای آشفته
3. خدمت کردن به عنوان منبعی برای دیگر خانوادههای اجتماع که در جستجوی کمک برای درمان معتاد هستند
4. کمک به برنامه اجتماع درمانمدار از طریق روابط اجتماعی و ارتقای برنامه
کارکردها و فعالیتها
برای دستیابی به اهداف، برنامه خانواده شامل کارکردها ، نقشها و فعالیتهای زیر است:
کارکردها |
فعالیتهای برنامهای |
1. انتشار اطلاعاتی در مورد برنامهی اجتماع درمانمدار |
الف. آشناسازی با برنامه و آموزش ارائهی ادبیات پژوهشی برنامه و دادن دست نوشتهها |
2. فراهم کردن حمایت اجتماعی و عاطفی برای والدین دیگر |
ملاقاتهای هفتگی والدین گروه حمایت اجتماعی منظم مشاورهی والد به والد مشاورهی خانواده و خانوادهدرمانی مداخلهی بحران مراسم اجتماعی والدین دیدارهای خانگی |
3. روابط اجتماعی |
الف. سمینارهای عمومی یا جلسات سخنرانی ب. کار داوطلبانه در پروژههای اجتماع (مثل کمک در نظافت، تلاش برای جمعآوری اعانه و غیره) |
4. کمک به دیگر خانوادههای اجتماع |
الف. خدمات کمکی به افراد نیازمند برنامه ب.کمکها و پیشبرد خدمات برنامهای برای خانوادهها ج.سمینارهای عمومی مربوط به ایمنی، مهارتهای فرزندپروری برای والدین جوان، تفریح خانواده و غیره |
ارتقای برنامه |
الف. تدوین خبرنامهها، جزوات، تبلیغ برنامه و خدمات ب.خدمات اجتماعی داوطلبانه ج.نمایشهای خیابانی د.برنامههای رادیویی آگهیهای رسانهای و مصاحبهها و.بازارچههای فروش محصولات ز.عکسها یا نمایشهای هنری |
شبکهی ارتباطی با آژانسهای مرتبط |
الف. عضویت در آژانسها، ائتلافها، یا گروههای حمایتگیری ب. جمعآوری کمک ج.کمک در اجرای پروژهها |
افزایش اعتبارات و بودجه |
الف. جشنوارهای بودن مواد ب. نمایشها یا موسیقیها ج.جشنهای سینمایی د.مسابقات تناسب اندام، ماراتون یا مسابقات اجتماعی، لیگهای ورزشی و غیره هـ. نمایشگاه اجناس و کالا قهوهخانه یا چایخانه، ارائهی خوراک مختصر و غیره ز.حمایتهای شغلی بزرگ ح.گروههای شهروندی |
فواید برنامه درمانی
برخی فعالیتهای برنامهی خانواده، مکمل فعالیتهای درمانی برنامه اجتماع درمانمدار است و ارزش بالینی زیادی در درمان موفق اعضای خانواده دارند. برای مثال، گروههای خانواده میتوانند با تبدیل فرایند گروهی به کاوش و بررسی نگرانیهای خانواده دربارهی سایر اعضا که گرفتار سوءمصرف مواد هستند، کارکرد غربالگری داشته باشند. گروه میتواند بررسی کند که چطور سوءمصرف مواد در چندین نفر از اعضای خانواده میتواند بر پیشرفت درمان و گرایش به بازگشت آن عضو خانواده (که در درمان است)- به ویژه وقتی او در طی درمان یا بعد از آن با دیگر اعضای خانواده که معتاد هستند، تعامل میکند- تأثیر بگذارد. این گروه میتواند برای خانوادههای آشفته به خاطر مقیمی که میخواهد زود برنامه را ترک کند، حمایت فراهم نماید. والدینی که خودشان دچار سوءمصرف مواد هستند و تمایل به کمک گرفتن دارند، اغلب از این گروهها بهره میبرند. آنها وقتی به قدر کافی برانگیخته شوند و حمایت مناسب دریافت کنند، تشخیص میدهند که پاکی آنها یک بخش لاینفک از فرایند بهبودی همهی اعضای خانواده است و این امر ممکن است آنها را به سمت ایجاد تغییرات معنادار سوق دهد. یک گروه خانواده به خوبی سازمان یافته و با کارکرد خوب منبع کمک قابل ملاحظه برای تیم درمان است و او را از اجبار برای صرف ساعات زیاد برای گوش دادن و توجه به نگرانیهای برخی والدین نجات میدهند. درحالی که گروه خانواده مراقب نیازهای کلی خانوادهها است، تیم درمان بهتر میتواند بر مسائل بالینی خاص در مشاوره یا درمان خانواده تمرکز کند. در مرحلهای از درمان، برنامهی خانواده باید برخی فعالیتهایش را با تیم درمان هماهنگ کند، مثلاً آن فعالیتهایی که اطلاعات بالینی ارزشمندی تولید میکنند و این امر میتواند در طراحی مداخلات درمانی و مدیریت مورد مفید باشد.
هشدارها
درحالی که برخی والدین به خاطر فواید شخصی و به عنوان ابزاری برای ارتقای درکشان از مشکلات، در برنامههای خانوادگی درگیر میشوند، برخی دیگر برای شرکت در این برنامه انگیزههای پنهانی دارند. آنها ممکن است با انتظارات «درمان بهتر» و یا داشتن «اوقاتی آرام» برای مقیم خویش در برنامه شرکت کنند. این انتظارات را میتوان در طیفی از مقدس تا وقیح و ظالمانه در نظر گرفت که از انگیزههای هشیار یا ناهشیار نشأت میگیرند. با این حال، در زیر فهرستی از پیشنهادها (برای خانواده) که تعارض بالقوه بین والدین و مقیم درحال درمان را به حداقل میرساند، ارائه شده است:
1. وظیفهی شما خدمترسانی به دیگران است نه کسب توجه تیم درمان. مطمئن باشید که فرزندتان به قدرشناسی شما افتخار میکند.
2. وقتی شما به نحوی به برنامهی درمانی کمک میکنید یا به آن کمک مالی میکنید این کار را در گمنامی انجام دهید.
3. از اینکه تیم درمان را در موقعیتی قرار دهید که قضاوت بالینیاش تحت تأثیر کمکهای ارائه شدهی شما قرار گیرد، اجتناب کنید.
4. هر نوع فعالیت برنامهی خانواده که تأثیر بالقوهای روی خوشنامی و آبروی برنامه دارد یا برای مقیمانش کاربردهای بالینی دارد را با تیم درمان، هماهنگ کنید.
5. رابطهی خویش را با تیم درمان در سطح تخصصی حفظ کنید و از هرگونه معاملهی شغلی با آنها اجتناب کنید.
6. از اینکه کار و تلاش مقیم صرفاً در جهت مزایای شغلی قرار گیرد، اجتناب کنید.
7. فلسفهی برنامهی خانواده باید با فلسفهی برنامهی درمانی مرکز هماهنگ باشد.
8. رازداری اطلاعات مربوط به مقیمان و سایر خانوادهها را رعایت کنید.
9. سعی کنید بین مسئولیتپذیری خود در روابط خانوادگی و بازرسیها تعادل مناسبی بهوجود آورید.
10. این یک برنامهی خانواده است پس با یکدیگر به عنوان یک خانواده رفتار کنید و وقتی این رابطه آسیب میبیند، بهترین کار ممکن را انجام دهید.
منبع: کتاب راهنمای عملیاتی کار در برنامه اجتماع درمان مدار
فرناندو پرفاس
مترجمین : دکتر علی اکبر ابراهیمی ، حسن اسدی